Op zoek naar een leuk cadeau voor jezelf of voor een natuurliefhebber in je omgeving? Wat denk je hier van…………
FOTOGIDS VAN DE LIBELLEN VAN NEDERLAND
Sinds 12 juni 2021 is de tweede druk leverbaar, nu met meer paginagrote foto’s, vliegtijdschema’s op het schutblad en aangepaste verspreidingsinformatie bij sommige soorten.
Mijn fotogids over de libellen van Nederland is rechtstreeks bij mij te bestellen. Het is ook te koop bij een aantal andere verkooppunten, o.a. bij een aantal buitencentra van Staatsbosbeheer, Veldshop.nl en Vermandel.com en 2 boekwinkels in Zeist en Doorn. Via Bol.com kan ook, wordt dan door mij geleverd.
KLIK HIER om rechtstreeks naar de voorbeeldpagina en het bestelformulier te gaan.
De paardenbijter is een libellensoort die vanaf juni tot vrij laat in het seizoen nog uitsluipt en vliegt. Hij behoort tot de glazenmakers, maar is wel een van de kleinere soorten binnen die familie. Je kunt hem in het hele land tegenkomen: boven de heide, in het bos, langs sloten en meren en niet te vergeten in de bebouwde kom bij grote en kleine vijvers. Ik heb al een paar keer meegemaakt dat er een bij ons in de tuin de nacht doorbracht.
vrouwtje paardenbijter, eigen tuin 2017
Enkele weken geleden kwam ik een artikel tegen over de individuele herkenning van paardenbijters. Ik had nooit gedacht dat dat zou kunnen, maar de schrijver (Niek Haak) legde duidelijk uit waar je dan op moest letten. Ik vond het wel een uitdaging om dat eens te proberen. Ik heb op 4, 6, 11, 18 en 19 oktober alle paardenbijters gefotografeerd die ik kon fotograferen in een zodanige houding dat je de celstructuur in de vleugels goed kon zien.
Gekleurd: de vleugelvelden waarbinnen ik de cellen telde, vrouwtje
In bovenstaande door mij ingekleurde foto zie je dat het aantal cellen links en rechts niet gelijk hoeft te zijn en dat meestal ook niet is.
Linker vleugel van een mannetje.
Soms was het ook wel lastig om de grens te bepalen………
Mannetje
Op bovenstaande foto zijn de cellen goed te tellen, maar tegen een onrustiger achtergrond of vanuit een ongunstige hoek viel dat niet altijd mee.
Op een traject van ongeveer tweehonderd meter langs de tweede plas in het Leersumse Veld heb ik op genoemde data van 93 verschillende paardenbijters een bruikbare foto kunnen maken. Dat waren hoofdzakelijk mannetjes. Slechts één vrouwtje trof ik hangend aan de pitrus aan, enkele andere vrouwtjes zag ik in copula nadat ze door een mannetje waren opgespoord. Twee vrouwtjes zag ik in deze periode eitjes afzetten.
Copula van paardenbijter.
Opvallend was dat slechts 3 mannetjes zich op meerdere dagen lieten zien. Of ze er ook niet waren is natuurlijk niet te zeggen. Eén mannetje was aanwezig op 6, 11 en 19 oktober, een tweede mannetje op 11 en 18 oktober en een derde mannetje op 11 en 19 oktober.
Uit de gemaakte foto’s blijkt dat ik iedere teldag weer andere individuen te zien kreeg. Zelfs op 19 oktober zag ik niet één van de op 18 oktober getelde dieren terug, terwijl ik er toch 35 voor de lens kreeg!
Zonder de gemaakte foto’s had ik op 18 en 19 oktober tezamen 22 paardenbijters ingevoerd, inclusief een copula. aan de hand van de foto’s kom ik op 50! En dan vraag ik me zeker ook af, nog meer dan anders, hoeveel ik er gemist heb.
Verder viel me op dat er een paar mooie verse exemplaren tussen zaten: helemaal gave, glinsterende vleugels. Ze hebben er zin in, die paardenbijters!
Mannetje, 19 oktober
Het intensieve fotograferen op een klein stukje heeft me in ieder geval geleerd dat er veel meer paardenbijters zitten dan je op grond van zichtwaarnemingen zou denken. Het lijkt er op dat paardenbijters niet lang op één plek blijven omdat je de volgende dag weer allemaal andere dieren ziet, maar om dat met meer zekerheid te kunnen zeggen moet je natuurlijk elke dag gaan tellen en fotograferen.
Het was vandaag, 22 september 2022, een zonnige dag. Dat was in het veld goed te merken: er waren bijzonder veel tengere pantserjuffers actief; paren en eitjes afzetten. Ook de paardenbijters lustten er wel pap van. Ik zag veel mannetjes patrouilleren, soms wel 5 tegelijk. diverse vrouwtjes waren bezig met eiafzet en ik zag 2 copula’s. In andere jaren zijn er rond deze tijd ook veel bruinrode heidelibellen, maar die zag ik nu toch minder.
Copula van paardenbijters.copula van paardenbijters, dezelfde als boven.Copula van bruinrode heidelibellen.
Er staat gelukkig nog wel wat water in de plas, dus de bruinrode heidelibellen kunnen hun eitjes wel kwijt. Tengere pantserjuffers en paardenbijters zetten hun eitjes af in de stengels van pitrus en mattenbies of gele lis.
Eitjes afzettende tengere pantserjuffersDit vrouwtje paardenbijter zet haar eitjes af op een paal.Deze pakt het slimmer aan denk ik: in de stengel van pitrus.Deel van de eerste plas, de meest westelijke.
Zaterdag 6 augustus ben ik met de NVL (Nederlandse Vereniging voor Libellenstudie) op excursie geweest in de Weerribben. Doelsoorten waren de glazenmakers en de gevlekte glanslibel. Het weer werkte niet helemaal mee, want er kwam op een gegeven moment toch aardig wat bewolking. De voorspelde muggen hielden zich gelukkig koest! We werden meteen aan het begin al getrakteerd op drie uitsluipende blauwe glazenmakers, altijd mooi om te zien. Bruine glazenmakers vlogen er rond, af en toe ruzie makend met de grote keizerlibel. De vurig gewenste groene glazenmaker zagen we alleen op 10 meter afstand hoog in een boom zitten (vr.). Af en toe ging er een blauwe glazenmaker mooi hangen, ook een paardenbijter gunde ons dat pretje.
Geen glazenmaker, maar niet te missen: Kempense heidelibel was alom aanwezig! Verder zagen we nog: azuurwaterjuffer, variabele waterjuffer, grote roodoogjuffer, lantaarntje, bruinrode -, steenrode – en bloedrode heidelibel, zwarte heidelibel, viervlek, vuurlibel, gewone pantserjuffer, noordse winterjuffer, bruine winterjuffer, gewone oeverlibel. Van de laatste zelfs nog een niet uitgekleurd mannetje.
Toen het om 3 uur weer wat zonniger werd was de excursie ten einde, maar ik ben met Bruno nog een rondje gaan doen. We hadden geluk: een gevlekte glanslibel ging dicht bij ons hangen en op een andere plek kwamen we een eiafzettend vrouwtje groene glazenmaker tegen.
eiafzettende azuurwaterjuffersuitsluipende blauwe glazenmakerhuidje van blauwe glazenmakeruitsluipende blauwe glazenmakerpaardenbijter, mannetjemannetje blauwe glazenmakeruitsluipende blauwe glazenmakergroene glazenmaker, vr.bruine winterjuffer, vr.vuurlibelKempense heidelibel, vr.Kempense heidelibel, mannetjegewone pantserjuffer, mannetjebruine glazenmaker, mannetjegevlekte glanslibel, mannetjenoordse winterjuffer, vr.blauwe glazenmaker in de armen van de tijgerspinzwarte heidelibelgewone oeverlibel, vers mannetjegroene glazenmaker, vr. eiafzettend
Een prachtige zonnige dag, weinig wind, lekker temperatuurtje. Maar waar de libellen zijn gebleven: geen paardenbijters, 2 grote keizerlibellen, 1 viervlek, 3 oeverlibellen en 2 vuurlibellen vertegenwoordigen de grotere soorten. Verder aardig wat verse bruinrode heidelibellen, 1 bloedrode -, 1 steenrode – en een paar zwarte heidelibellen. De pantserjuffers zijn beter in vorm, vooral de tengere pantserjuffers en de gewone pantserjuffers zijn goed aanwezig. Verder nog een paar tangpantserjuffers, een zwervende pantserjuffer en een kakelverse bruine winterjuffer. De eitjes zijn door de bruine winterjuffers al in april gelegd en de verse dieren beginnen nu al weer te vliegen. Een supersnelle ontwikkeling in de libellenwereld waar sommige soorten er wel 2 of soms 3 jaar over doen om volwassen te worden.
Vlinders zijn er nauwelijks te zien: de zuringspanner, een nachtvlinder, is volop aanwezig en nog een paar heideblauwtjes, een kleine vuurvlinder en een mannetje citroenvlinder.
zuringuilkleine vuurvlinder
Bij de vogels trekken de roodborsttapuiten alle aandacht naar zich toe en niet te vergeten de schreeuwende jonge havik! Ook de boomvalk liet zich even jagend zien. Zouden die alle libellen aan hun jongen hebben gevoerd?
De laatste dag vlinderen in Hongarije, gecombineerd met de dag van vertrek: 18 en 19 juni.
De week is snel voorbij gegaan, maar we hebben ontzettend veel vlinders gezien. Uiteindelijk staat de teller op 100 soorten, gemiddeld 54 soorten per dag. Niet alleen het aantal soorten is hoog, ook de aantallen per soort. Ik noem even de bosparelmoervlinder, die we soms met tientallen tegelijk zagen. Ook de keizersmantel en de bosrandparelmoervlinder waren ruim voorhanden. Vlinders die we minimaal zes van de 8 dagen(inclusief dag van aankomst en vertrek) hebben gezien zijn: zwartsprietdikkopje, geelsprietdikkopje, groot dikkopje, koninginnenpage, klein -, groot – en klein geaderd witje, boswitje, kleine en grote vuurvlinder, kleine sleedoornpage, heideblauwtje, klaverblauwtje, icarusblauwtje, kleine parelmoervlinder, distelvlinder, kleine ijsvogelvlinder, kleine weerschijnvlinder, tweekleurig hooibeestje, roodstreephooibeestje en hooibeestje, bruin zandoogje, dambordje en grote boswachter. Wow! Op 18 juni gaan we naar een weide om de laatste twee bijzondere soorten te zien: gentiaanblauwtje en zwarte apollovlinder. De eerste wilde niet op de foto, de tweede kreeg ik uiteindelijk toch nog voor de lens, hoewel hij erg vliegerig was. Hieronder laat ik een aantal van de genoemde soorten zien.
Ik ben zelf erg onder de indruk van de spireazwever en de lathyruszwever, met name de manier van vliegen is bijzonder: ze zweven dus! Het roodstreephooibeestje vind ik in al zijn eenvoud ook erg mooi.
Tot slot nog iets over Farm Lator, de locatie waar we logeerden. De kamers zijn eenvoudig, maar hebben alles wat je nodig hebt, in de meeste gevallen ook eigen douche en toilet. Het eten is fantastisch, ook voor vegetariërs! Rob en Barbara en de dames in de keuken zijn flexibel en hartelijk! En de tuin is geweldig met alle soorten die daar voor komen: smaragdhagedis, zilveren maan, keizersmantel, bosparelmoervlinder, grote vuurvlinder en nog veel meer!
Al met al hebben we een fantastische week gehad met prachtig weer en veel vlinders!
Voor het ontbijt op donderdag 16 juni fotografeer ik in de tuin van Farm Lator nog een dikkopje. Mogelijk het pluimdikkopje?
Donderdag 16 en vrijdag 17 juni brengen we door in het noorden van Hongarije in het Aggtelek Nationaal Park. We logeren één nacht in een luxe hotel, waar we ook diner en ontbijt gebruiken. De tsarenmantel en de grote ijsvogelvlinder die we hier hopen te zien moeten we helaas missen, maar er blijft genoeg over. Donderdag zien we 77 soorten, vrijdag 55!
Bij de start van de wandeling lopen we langs een beekje waar weidebeekjuffers vliegen en bij een soort doorwaadbare plaats zitten een paar zuidelijke oeverlibellen tussen de keizersmantels en andere vlinders. We zien vaak de grote boswachter, een grote zandoogsoort die graag op mensen komt zitten. Waarschijnlijk komt hij op de zweetlucht af.
weidebeekjufferzuidelijke oeverlibelboszandooggrote vuurvlinderkoningspagegrote parelmoervlindermorgenroodtweekleurige parelmoervlindertoortsparelmoervlinderkroonkruidblauwtjemorgenroodheivlinderboszandooggroot geaderd witjewitgezoomd spikkeldikkopjewitgezoomd spikkeldikkopjezuidelijke luzernevlinderadonisblauwtjetweekleurige parelmoervlinderveldparelmoervlindergrote boswachterdistelvlinderwitbandzandoogkleine parelmoervlinderheivlinderDe aandacht ging natuurlijk vooral uit naar de vlinders, maar hier laat ik ik wat van de planten zien die we tegen kwamen in die prachtige hooilanden en bergweiden. kranssalie met heideblauwtjekuifhyacinthkuifvleugeltjesbloemwilde weitveldsalievogelnestjewollige andoornknolsteenbreekEchium italicum?bergandoorn
De woensdagochtend begon zoals alle ochtenden daarvoor en daarna: rondje door de tuin, kijken wat er al vliegt (de eerste bosparelmoervlinders zijn dan al present) en hopen dat de smaragdhagedissen weer op de composthoop liggen te zonnen. Vandaag heb ik geluk: ze zijn nog niet verstoord door andere kijkers en liggen op me te wachten. Volgens mij een mannetje en een vrouwtje op de foto.
Na het ontbijt rijden we naar een prachtige vallei. Maar voor dat we gaan vlinderen kijken we even naar een kleine kolonie bijeneters, die voor mooie foto’s te ver weg zitten, en een jonge grauwe klauwier.
bijeneterjonge grauwe klauwier
We laten de vogels voor wat ze zijn en lopen een prachtige vallei in: veel bloeiende planten en veel vlinders. Hieronder een selectie van twee verschillende plekken.
De derde dag, dinsdag 14 juni, gingen we naar de kleine Hortobag. Dat is een uitgestrekte puszta met hier en daar een boom, struik of boomgroepje. Op de vlakte wordt hier en daar door herders rundvee gehoed en één keer per jaar wordt het gras gemaaid en in balen geperst. Ik was daar in 2014 ook al eens geweest. Het was erg leuk om een aantal bekende plekjes weer terug te zien. Het was er wel erg droog nu. Wat toen een plas met veel watervogels was, was nu een modderpoel waar we alleen een paar boomkikkers en een purperreiger vonden. Het accent lag deze dag wat meer op de vogels. We zagen 2 keizerarenden, een zeearend en een Sakervalk. Te ver weg voor mooie foto’s helaas. Wat dichterbij zagen we de kleine klapekster, scharrelaar, grauwe klauwier en grauwe gors.
kleine klapekstergrauwe gorsjonge grauwe klauwierscharrelaarscharrelbaal
Omdat er hier en daar wat water was, kwamen we ook een paar libellen tegen: bruine korenbout, azuurwaterjuffer, variabele waterjuffer en als hoogtepunt: de vogelwaterjuffer. Dat is ook in Hongarije een zeer zeldzame soort, die in de afgelopen 20 jaar maar een paar keer gemeld is. Erg leuk dus dat iemand uit de groep ze zag. Ze, want we zagen een mannetje en vrouwtje in tandem!
Maandag 13 juni begon voor het ontbijt al met een vogeltje: de grauwe vliegenvanger had het druk met het voeren van zijn drie jongen in een oud nest van een boerenzwaluw.
grauwe vliegenvanger
We zijn ’s ochtends in de directe omgeving van Farm Lator gebleven. We maakten met Rob en Kars als gidsen een korte wandeling langs de weg en over een bospad. Echt opschieten deden we natuurlijk niet: er is zo veel te zien! Wat ik natuurlijk heel leuk vond is dat we al snel een kleine tanglibel zagen, die ook nog eens rustig bleef zitten voor de foto.
Een prachtige oostelijke smaragdhagedis liet zich ook langdurig goed bekijken!
Tijdens de lunch op Farm Lator kregen we bezoek van een kardinaalsmantel en keizersmantel en natuurlijk een bosparelmoervlinder die kennis kwam maken. De bosparelmoervlinder hebben we alle dagen kunnen zien, vaak in flinke aantallen.
Na de lunch gingen we met het busje wat hoger het Bükk gebergte in. Op de weg en op bospaden zagen we regelmatig tientallen vlinders bij waterplasjes of op poep of half vergane plantenresten om mineralen op te nemen.
Van 12 t/m 19 juni was ik in Hongarije om vlinders te kijken en te fotograferen. De reis werd georganiseerd door de SNP in samenwerking met de Vlinderstichting. We logeerden bij Farm Lator waar we hartelijk werden ontvangen door Rob en Barbara. Rob bracht ons de hele week naar fantastische vlinderplekken in het Bükk Nationaal Park en Barbara zorgde er met haar keukenstaf voor dat we na een inspannende dag op het terras konden uitpuffen en van een heerlijk diner genieten. Een deel van ingrediënten kwam uit eigen moestuin, andere werden bij lokale leveranciers gekocht.
Overigens is de tuin rond het verblijf ook al een soort paradijsje met veel bloeiende inheemse planten, diverse parelmoervlinders, een vijver met platbuik, bruine korenbout, grote keizerlibel, azuurwaterjuffer en composthopen waar ’s morgens de oostelijke smaragdhagedissen lagen te zonnen. Daar moest je wel voor het ontbijt naar toe, want om 8.00 u. waren ze al weer warm genoeg en zag je ze nauwelijks nog.
We konden bijna alle dagen genieten van de zon en dus ook van veel vlinders. We zagen in totaal 99 soorten! Wat mij het meest is bijgebleven: waar je ook kwam, overal dwarrelden allerlei soorten parelmoervlinders rond. Bij plasjes op paden zaten tientallen vlinders bij elkaar om te drinken of mineralen op te nemen. Ook op uitwerpselen, dode dieren en half verteerde plantenresten vond je vaak kluwens van parelmoervlinders en blauwtjes. Het was af en toe overweldigend, zo veel zag je er bij elkaar.
Niet alleen de vlinders waren overweldigend, ook de landschappen waren prachtig! Er zijn in het Bükk Nationaal Park nog veel extensief beheerde graslanden waar je veel mooie plantensoorten tegenkomt. Maar veel bloeiende planten betekent ook veel vlinders, dus het was echt genieten daar!
Ik heb niet van alle soorten foto’s kunnen maken. De score van 99 (de 100-e wacht nog op bevestiging!) is de totaal score van de groep. Voor mij waren dat 33 nieuwe soorten. Ik heb 77 soorten gefotografeerd, waarvan 23 nieuw waren voor mij.
In Nederland moet je erg je best doen om 60 soorten in een jaar te zien, wij zagen gemiddeld 54 soorten per dag in deze ene week!
In de komende weken zal ik steeds per dag een aantal foto’s plaatsen van de soorten die ik gefotografeerd heb.
Eerst maar even een paar foto’s van de tuin van Farm Lator
Een paar van de vlinders uit de tuin van Farm Lator, 12 juni, dag van aankomst. Je zult toch maar opgescheept zitten met vlinders als braamparelmoervlinder, zilveren maan, grote vuurvlinder bosparelmoervlinder, icarusblauwtje en rotsvlinder!
Natuurfoto's van Jan Katsman 